Dahi Anlamındaki "de"

İlk öğretilen dil bilgisi kurallarından biri, dahi anlamındaki “de”nin ayrı yazılmasıdır büyük ihtimalle. Ancak yazılı mecralardaki örneklerine bakılırsa, pek de(de ayrı) öğrenilemiyor gibi görünüyor.

TDK’ye göre, “Bağlaç olan da / de ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar.”

Kızı da geldi gelini de.

Durumu oğluna da bildirdi.

Sen de mi kardeşim?

Güç de olsa.

Konuşur da konuşur.

-da/-de’nin bağlaç olup olmadığını anlamak zorluyorsa, Barış Ünver’in açıkladığı şekilde anlamak daha kolay olabilir; “Cümleden “de”yi çıkardığınızda anlam bozuluyorsa bitişik yazmalısınız; bozulmuyorsa -ama belki biraz değişiyorsa- ayrı yazmalısınız.”

Yine TDK’nin uyarılarına göre, “Ayrı yazılan da / de hiçbir zaman ta / te biçiminde yazılmaz: Gidip de gelmemek var, gelip de görmemek var (Gidip te gelmemek var, gelip te görmemek var değil)

Ya sözüyle birlikte kullanılan da ayrı yazılır: ya da

Da / de bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayırmak yanlıştır: Ayşe de geldi (Ayşe’de geldi değil). Kitabın kapağına da dikkat et (Kitabın kapağına’da dikkat et değil).”